Safra kesesi taşı nedir?
Safra kesesi karaciğerin hemen altında, karnın sağ kısmında yer alan küçük bir organdır. İçinde sindirime yardımcı safra ya da öd adı olarak ifade edilen sıvı bulunmaktadır. Safra kesesi buradan, ince bağırsağa boşalmaktadır. Safra kesesi taşı da bu kesenin içindeki sıvıda meydana gelen katı yapılardır. Buğday tanesi ya da erik büyüklüğüne ulaşabilirken; bazı hastalarda bir tane, bazılarında ise daha fazla sayıda safra taşı meydana gelebilmektedir.
Safra taşının neden olduğu şikayetler nelerdir?
Safra taşının ilk belirtisi taşa bağlı olarak ortaya çıkan ağrıdır. Ayrıca bu ağrı, karnın farklı bölgelerinde hissedilebilir. Bunun nedeni ise; safra taşının yerleştiği kanalda tıkanıklığa neden olması ve metabolizmayı engellemesidir. Karnın sağ üst kısmında ani ve şiddetli ağrı olarak ortaya çıkabilir. Yine aynı sebepten dolayı karnın orta bölgesinde göğüs kafesinin hemen altında kürek kemiklerinin arasında şiddetli ağrılar hissedilebilir. Bu ağrı durumu birkaç dakika ve birkaç saat arasında sürebilir.
Safra kesesi taşı neden oluşur?
Karaciğer tarafından yapıların sindirilmesi için üretilen safranın bir kısmı, safra kesesi tarafından depo edilmektedir. Bu depo edilen sıvı içerisinde lesitin, kolesterol, kalsiyum ve bilirubin gibi maddeler yer almaktadır. Ancak bu kimyasallar arasında yaşanan anormal davranışlar, safra kesesi taşının meydana gelmesine neden olurken, yaşanan dengesizlikler aşağıdaki gibi olmaktadır:
- Kolesterol
Safra kesesinde meydana gelen taşların 4/5’i kolesterol taşıdır. Normalde insan vücudundaki safra karaciğerden gelen kolesterolü çözmeye yetecek kadar dengeli kimyasal içerir. Fakat karaciğer safranın çözebileceğinden daha fazla kolesterol aktarıyorsa, fazla kolesterol zaman içeresinde kristal yapılara ve daha sonra taşa dönüşebilmektedir.
- Bilirubin
Bilirubin, kan hücrelerinin parçalanması ile açığa çıkan kimyasal bir üründür. Bazı hastalıkların etkisi ile karaciğerin normal seviyesinden daha fazla bilirubin üretmesine neden olabilir. Fazla bilirubin de yine aynı şekilde safra kesesi oluşumu demektir.
- Boşaltım sorunu
Safra kesesi tamamıyla ya da yeterli sıklıkta boşalma işlemini gerçekleştiremiyorsa safranın yoğunlaşmasına neden olarak, safra kesesi oluşumunu desteklemektedir.
Safra kesesi taşı nasıl oluşur?
Yukarıdaki kimyasal dengesizlikler sonucunda safra kesesindeki ortam değerleri azalır ve sıvının içeriği ciddi oranda artış gösterir. Düzenli olarak atılması gereken maddelerin birikmesi sonucunda, kristalleşen tortular, kesesin içinde çöküntü halini alır. Daha sonra kolesterol veya kalsiyumdan oluşan kristal tanecikler safra kesesi duvarından salgılanan jelatinöz maddesi ile birleşerek, safra çamuruna neden olmaktadır. Ayrıca kişinin uzun süreli aç kalması halinde, safra çamuru artış göstermektedir. Tüm bu anormal gelişim tablosu, safra kesesinin kasılıp gevşeme hareketleri ile duvardaki salgı fonksiyonelliğinin bozulmasına neden olarak, safra taşı için gereken ortamı hazırlamaktadır. İlerleyen zamanlarda meydana gelen kristal yapılar, sertleşerek safra kesesi taşını oluşturur. Safra taşları genellikle sarı ve kahverengi renkte, kolay kırılabilen kolesterol taşlarıdır. Ancak bir kısmı sert oluşum göstergesi olarak siyah ve kahverengi renkte, kalsiyum ve bilirubin maddesinden oluşan taşlardır. Safra kesesi taşlarının kişiye rahatsızlık verebilmesi için kanal ağzında tıkanmaya neden olması ve kesinin iç duvar fonksiyonlarında tahribata yol açacak büyüklüğe ulaşması gerekmektedir.
Safra kesesi taşları safra içindeki kimyasal maddelerin arasındaki sistematik uyumun bozulması sonucu meydana gelmektedir. Bunun nedenleri arasında genetik yatkınlığın söz konusu olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca aşırı kilolu olan kadınlarda, 40 yaş üzeri hastalarda ve çok sayıda doğum yapan kadınlarda daha sık görülmektedir.
Hangi durumlarda doktora başvurulması gerekir?
Baş ağrısı, hazımsızlık sorunu, bulantı ve ağız kokusu ile birlikte ağızda acımtırak bir tadın hâkim olması halinde vakit kaybetmeden doktora başvurmanız önerilmektedir. Ayrıca;
- Sırta vuran şiddetli karın ağrısı nedeni ile rahat oturama ya da uygun pozisyonu bulamama
- Cilt ve göz akında sararma
- Yüksek ateş ve karın ağrısı
Bu belirtiler safra taşı ve iltihabı şüphesini desteklemektedir. Ağrıların şiddetini arttırmasını beklemeden bir an önce uzman doktora başvurmanız gerekir. Safra taşı belirtileri bazı hastalık belirtileri ile benzer özellikler sergilemektedir. Bu nedenle belirtilerin herhangi birinin olması halinde, doğru tanı için yapılan ultrasonografi kontrolleri yeterli olacaktır.